คำว่า “คว่ำบาตร” หรือ “ปิดล้อม” ไม่ได้ตรงกับคำว่า sanction เสียทีเดียว และการ sanction ไม่จำเป็นต้องทำแบบเต็มพิกัด (full scale) แบบที่สหรัฐและยุโรปทำต่อเมียนมา กรณีไม่ให้วีซ่ากับเจ้าหน้าที่รัฐเข้าข่ายแซงชั่นแต่เป็นระดับที่เบา
คำว่า “คว่ำบาตร” ในความหมายแบบไทย คือ ไม่ขอร่วมสังฆกรรมด้วย ไม่ยุ่งเกี่ยว ไม่มีปฏิสัมพันธ์ใดๆ ต่อกัน
คนไทยมักเข้าใจผิดว่าแซงชั่นต้องทำเต็มพิกัดเท่านั้น แต่การแซงชั่นมีหลายระดับ มีระดับไม่ร่วมสังฆกรรมใดๆ เลย เกิดไม่บ่อยนัก จะเกิดกับประเทศที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนของประชาชนอย่างรุนแรงและยาวนาน เคยมีการกดดันด้วยวิธีที่เบา แล้วไม่ได้ผล มักเกิดกับรัฐเผด็จการที่ไม่สนใจชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชน เช่น เมียนมา เกาหลีเหนือ อิหร่าน คิวบา แอฟริกาใต้ในยุคแบ่งแยกสีผิว
มีอีกคำที่คนไทยมักใช้แทนคำว่าแซงชั่น คือ คำว่า “ปิดล้อม” ใช้ในกรณีที่เป็นความร่วมมือกันของหลายประเทศ แซงชั่นแบบเต็มพิกัด เพื่อหวังให้เกิดความยากลำบากทุกด้านแก่รัฐบาลของประเทศเป้าหมาย อันนี้ก็เกิดไม่บ่อย ที่เกิดบ่อยคือการแซงชั่นในระดับที่เบาลง ซึ่งความหนักเบาก็มีหลายรูปแบบอีก ขึ้นอยู่กับระดับการละเมิดสิทธิมนุษยชน ระดับอำนาจของประเทศนั้น และขึ้นกับความสำคัญของประเทศนั้นๆ ต่อประเทศที่ใช้มาตรการแซงชั่นด้วย บางประเทศละเมิดสิทธิฯ ของประชาชนในประเทศตนเองมายาวนานแล้ว ไม่เจอกันแซงชั่นเลยก็มี เช่น รัสเซีย (ปูตินละเมิดสิทธิของประชาชนในประเทศมานานแล้ว แต่ไม่มีใครแซงชั่นรัสเซีย จนกระทั่งปูตินบุกยูเครน)
สหรัฐฯ ในยุคทรัมป์ก็จะไม่เจอการแซงชั่น แต่จะเจอการตอบโต้ด้วยมาตรการทางเศรษฐกิจจากประเทศที่เป็นทรัมป์เล่นงานเขาก่อน (กรณีนี้ไม่ใช่แซงชั่น)
การแซงชั่นในระดับที่เบาลง ได้แก่
– สหรัฐฯ ระงับความช่วยเหลือด้านการทหารแก่อินโดนีเซีย (หลังเหตุการณ์สังหารหมู่ในติมอร์ฯ) ไทย (เมื่อเกิดรปห.โดย คสช.)
– สหรัฐฯ ไม่ขายอาวุธให้กัมพูชา และอีกหลายประเทศในแอฟริกา
– ตั้งแต่ 2020 อียูแบล็คลิสต์เจ้าหน้าที่จีน 4 คน รวมทั้ง จนท. ระดับสูงด้านความมั่นคงของจีน ไม่ให้วีซ่าเข้าประเทศสมาชิกอียู จากกรณีอุยกูร์ (รายงานข่าวของรอยเตอร์ก็ใช้คำว่าแซงชั่น)
– อียูแซงชั่นผู้ที่เกี่ยวข้องกับกรณีตุรกีละเมิดอำนาจอธิปไตยเหนือดินแดนของกรีซ โดยเข้าไปขุดเจาะน้ำมันในพื้นที่พิพาทของสองประเทศ การแซงชั่นมุ่งไปที่บุคคลที่เกี่ยวขอ้งกับการวางแผน เตรียมการ มีส่วนร่วม หรือช่วยเหลือการขุดเจาะน้ำมันนี้ โดยไม่ให้วีซ่าและแข่เย็นทรัพย์สิน
แต่สหรัฐฯ และอียูยังมีความสัมพันธ์ด้านอื่นๆ กับประเทศเหล่านี้ ยังมีเจ้าหน้าที่ทูตประจำอยู่ การค้าการลงทุน ความ บางกรณียังให้ช่วยเหลือด้านการพัฒนาและมนุษยธรรมต่อด้วย
– อีกคำคือ boycott ใช้กับปฏิบัติการของภาคประชาชนได้ด้วย เช่น รณรงค์ไม่ซื้อสินค้าของซีพี เป็นต้น บางครั้งมีการใช้คำนี้แทนคำว่าแซงชั่น
ฉะนั้น กรณีสหรัฐฯ ประกาศไม่ให้วีซ่าแก่เจ้าหน้าที่ไทยที่เกี่ยวข้องกับการบังคับส่งกลับอุยกูร์ เป็นการแซงชั่นในระดับเบา เป็นการส่งสัญญาณว่าไม่เห็นด้วยกับการกระทำของไทย เป็นการ shaming แบบหนึ่ง
OK ไม่ต้องสนใจสหรัฐฯ ในยุคทรัมป์ก็ได้ แต่คนที่รักรัฐบาล อย่าลืมว่ากรณีอุยกูร์ ไทยถูกทำให้อับอายจากการประณามจากประเทศอื่นและยูเอ็นด้วย … อย่าลืมว่า ศักดิ์ศรีและเกียรติยศของประเทศเป็นผลประโยชน์ของชาติที่รัฐบาลมีหน้าที่ปกป้อง กรณีอุยกูร์รัฐบาลเพื่อไทยล้มเหลวโดยสิ้นเชิง
ที่มา : รศ.ดร.พวงทอง ภวัครพันธุ์
