เสียงนกขับขาน สัญญาณจากธรรมชาติ ที่เขื่อนศรีนครินทร์

           เสียงใสๆ ของนกดังก้องกังวานผ่านยอดไม้สูง ผสมกับเสียงใบไม้ที่พัดไหวไปตามสายลมนั้นราวกับเป็นบทเพลงที่ขับขานต้อนรับผู้มาเยือนเมื่อได้ย่างเท้าก้าวเข้าสู่ผืนป่าที่โอบล้อมด้วยขุนเขาและผืนน้ำอันกว้างใหญ่ที่สร้างความชุ่มฉ่ำแก่อาณาบริเวณของเขื่อนศรีนครินทร์ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) จ.กาญจนบุรี ที่นี่..ไม่เพียงเป็นแหล่งกักเก็บน้ำที่สำคัญของประเทศ แต่ยังเป็นอาณาจักรของเหล่าสรรพชีวิตที่ดำรงอยู่ท่ามกลางความอุดมสมบูรณ์ของธรรมชาติ ที่เชิญชวนให้อยากเข้ามาสัมผัส และนำมาสู่กิจกรรม Bird Walk กับ กฟผ. ครั้งที่ 2 ‘Nature Notes : Quote รักธรรมชาติ’ เมื่อวันที่ 29 – 30 มีนาคม 2568 ซึ่งเปิดโอกาสให้ผู้ที่สนใจมาร่วมเดินสำรวจธรรมชาติที่ พร้อมฝึกฝนการดูนก จากทีมวิทยากรผู้เชี่ยวชาญจากมหาวิทยาลัยมหิดล เพื่อก้าวสู่การเป็นนักวิทยาศาสตร์พลเมือง ผู้สังเกตและบันทึกนก รวมถึงธรรมชาติรอบตัว ที่พร้อมจะเป็นพลังในการช่วยรวบรวมข้อมูลที่สำคัญของธรรมชาติ เพื่อประโยชน์ในการอนุรักษ์ และฟื้นฟู ให้คงไว้ซึ่งความหลากหลายทางชีวภาพ

           ยิ่งดู ยิ่งรู้จักธรรมชาติ

           การดูนกถือเป็นจุดเริ่มต้นที่จะดึงให้เราใกล้ชิดและเข้าใจธรรมชาติมากขึ้น เพราะเราต้องออกไปใช้เวลากับธรรมชาติ สังเกตสีสัน ความสวยงามของนก รวมถึงพฤติกรรมของพวกมันด้วย จึงไม่น่าแปลกใจที่กิจกรรม Bird Walk กับ กฟผ. ครั้งที่ 2 ได้รับความสนใจจากกลุ่มคนรักนกสมัครเข้าร่วมมากถึง 75 ทีม ซึ่งต้องคัดเลือกให้เหลือเพียง 10 ทีม เพื่อให้ได้รับประสบการณ์ที่ดีและไม่รบกวนธรรมชาติจนเกินไป โดยอุปกรณ์สำคัญของการดูนกก็คือ กล้องส่องทางไกล ที่ช่วยให้เรามองเห็นรายละเอียดของนกที่อยู่ไกลๆ ได้ โดยไม่ไปรบกวนหรือทำให้นกตกใจ การดูนกยังต่อยอดให้การเรียนรู้ไม่ได้สิ้นสุดอยู่แค่นี้ แต่ความสัมพันธ์ระหว่างนกกับสภาพแวดล้อมที่อยู่รอบตัวกลับชวนให้น่าสนใจมากขึ้นไปอีก

           มหัศจรรย์แห่ง ‘นก’ ตัวชี้วัดความหลากหลายทางชีวภาพ

           ความหลากหลายของนกที่พบในแต่ละพื้นที่มีความสัมพันธ์โดยตรงกับสภาพแวดล้อม เมื่อระบบนิเวศอุดมสมบูรณ์ มีแหล่งน้ำ พืชพรรณ และอาหารที่เพียงพอ นกหลากหลายชนิดก็จะสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างสมดุล ในทางกลับกัน หากพื้นที่ใดมีการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม เช่น การตัดไม้ทำลายป่า มลพิษ หรือการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ จำนวนและชนิดของนกที่อาศัยอยู่ก็จะลดลงตามไปด้วย นกบางชนิดต้องอาศัยพื้นที่ที่ยังมีความเป็นธรรมชาติสูง และมีความอุดมสมบูรณ์อยู่มาก เช่น นกเงือกที่ทำรังบนต้นไม้ใหญ่ หรือนกน้ำที่หาอาหารในแหล่งน้ำสะอาด การพบนกเหล่านี้คือสัญญาณที่บ่งบอกว่าพื้นที่นั้นมีความสมบูรณ์ทางระบบนิเวศ ดังนั้น การศึกษาการเปลี่ยนแปลงของประชากรนกสามารถใช้เป็นเกณฑ์ในการประเมินความหลากหลายทางชีวภาพ เพื่อทำความเข้าใจว่าสิ่งแวดล้อมกำลังเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร การลดลงของประชากรนกบางชนิด อาจหมายถึงการเสื่อมโทรมของถิ่นอาศัย เป็นสัญญาณเตือนถึงความไม่สมดุลทางระบบนิเวศ “นกจึงเป็นตัวแทนของธรรมชาติ ที่ทำหน้าที่ส่งสารให้มนุษย์รับรู้และติดตามการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม และตระหนักถึงความสำคัญของการอนุรักษ์”

           ‘เขื่อนศรีนครินทร์’ บ้านของเหล่าสรรพชีวิต

           ต้นไม้เขียวชอุ่ม แหล่งน้ำที่อุดมสมบูรณ์ ทำให้เขื่อนศรีนครินทร์ กลายเป็นถิ่นอาศัยของนกหลากหลายชนิด ทั้งนกที่อพยพมาในช่วงเปลี่ยนผ่านของฤดูกาล และนกประจำถิ่นที่พำนักอยู่ในพื้นที่ที่สามารถพบเห็นได้ตลอดปี ซึ่งนกแต่ละชนิดล้วนมีบทบาทต่อระบบนิเวศ มีส่วนร่วมในวัฏจักรของธรรมชาติอย่างสมดุล ซึ่งตลอดระยะเวลา 2 วัน ทีมนักดูนกของเราทั้ง 9 ทีม ในกิจกรรม Bird Walk กับ กฟผ. ได้มีโอกาสพบนกมากถึง 39 สายพันธุ์ นกแก็ก นกเค้าโมง นกกระแตหาด นกขุนแผน นกตะขาบทุ่ง นกแซงแซว นกปรอทเหลืองหัวจุก และนกอีกมากมายหลากหลายสายพันธุ์ ซึ่งหลังจากที่ได้ส่องดูนกและถ่ายภาพนกสวยๆ แล้ว ทีมนักดูนกยังได้บันทึกข้อมูลการพบนก ระบุถึงลักษณะ ชนิดของนก สถานที่ วันและเวลา ซึ่งสามารถจดบันทึกแบบดั้งเดิมอย่างการวาดรูปนกและลงสี หรือใช้เทคโนโลยีที่ทันสมัย โดยการถ่ายรูปและบันทึกในแอปพลิเคชันได้เช่นกัน ซึ่งทีมนักดูนกที่ร่วมกิจกรรมในครั้งนี้ต่างกล่าวเป็นเสียงเดียวกันว่า “เป็นกิจกรรมที่ยอดเยี่ยม ทำให้ได้เรียนรู้การจำแนกประเภทนก ขนาด สี และยังได้เพลิดเพลิน เจอนกสวยๆมากมาย” พร้อมส่งต่อความรู้เพื่อเผยแพร่และจุดประกายแรงบันดาลใจในการอนุรักษ์ธรรมชาติออกไปในวงกว้าง ซึ่งนอกจากนกแล้ว เขื่อนศรีนครินทร์ยังเป็นบ้านของสัตว์ป่าอีกมากมาย อาทิ ช้างป่า หรือแม้กระทั่งเสือโคร่งที่ลงมาหาแหล่งน้ำดังที่เคยเป็นข่าว หากคุณมีโอกาส อยากเชิญชวนมาที่เขื่อนศรีนครินทร์ มาสัมผัสความงดงาม ทำความเข้าใจในความมหัศจรรย์ของธรรมชาติ คุณค่าแห่งการอนุรักษ์ เพื่อรักษาความสมบูรณ์ของป่าและความหลากหลายทางชีวภาพให้คงอยู่ต่อไป

           ปัญหาการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพเปรียบเสมือนเงาใหญ่ที่บดบังโลกเรา การตัดไม้ทำลายป่าเพื่อการเกษตร การขยายตัวของเมือง การเพิ่มขึ้นของโรงงานอุตสาหกรรม ทำให้แหล่งที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตนับล้านลดลง จนเกิดความไม่สมดุลในระบบนิเวศ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและมลพิษที่เพิ่มขึ้นยังเร่งให้สิ่งมีชีวิตหลายชนิดสูญพันธุ์ในอัตราที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน กฟผ. ขอร่วมเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และเสริมสร้างความตระหนักรักษ์ธรรมชาติ โดยเฉพาะพื้นที่รอบเขื่อน โรงไฟฟ้า และพื้นที่โดยรอบ กฟผ. ด้วยตระหนักดีว่าการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพนี้ไม่เพียงกระทบต่อความสวยงามของธรรมชาติ แต่ยังส่งผลต่อเสถียรภาพของระบบนิเวศที่มนุษย์พึ่งพิง ทำให้เราทุกคนต้องร่วมมือกันเพื่อรักษาสมดุลอันเปราะบางของโลกใบนี้