ศมส. เปิดเวทีระดมความคิดเห็น (ร่าง) แผนงานวิจัยด้านสังคมศาสตร์ฯ ปี 2571-2575  

ศมส. เปิดเวทีระดมความคิดเห็น (ร่าง) แผนงานวิจัยด้านสังคมศาสตร์ฯ ปี 2571-2575  

          กรุงเทพฯ (4 เมษายน 2568) ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร ได้จัดเวทีการประชุมเพื่อนำเสนอและรับฟังข้อคิดเห็น (ร่าง)แผนงานวิจัยด้านสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ และศิลปกรรมศาสตร์ ปี พ.ศ. 2571-2575 ณ หอประชุม ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร ตลิ่งชัน กรุงเทพมหานคร โดยมีกลุ่มนักวิชาการ นักวิจัย ผู้เชี่ยวชาญ นักวิชาการ อาจารย์มหาวิทยาและสื่อมวลชน เข้าร่วมกิจกรรมครั้งนี้

         รองศาสตราจารย์ จักพันธ์ วิลาสินีกุล รักษาผู้อำนวยการศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร กล่าวต้อนรับผู้เข้าร่วมการประชุมฯ โดยมี แพทย์หญิงเพชรดาว โต๊ะมีนา ที่ปรึกษารัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ให้เกียรติฯ กล่าวเปิดการประชุมเพื่อนำเสนอและรับฟังข้อคิดเห็น (ร่าง) แผนงานวิจัยด้านสังคม มนุษยศาสตร์ และศิลปกรรมศาสตร์ ปี 2571 – 2575 นับได้ว่าเป็นความหวังประเทศไทย กับการมีแผนวิจัยสังคมระดับชาติ (National SHA Research Plans)

          ดร. นพ.โกมาตร จึงเสถียรทรัพย์ ผู้ทรงคุณวุฒิด้านสังคมศาสตร์ กล่าวในหัวข้อ การขับเคลื่อนงานวิจัยด้านสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ มนุษยศาสตร์ และศิลปกรรมศาสตร์ ปี พ.ศ. 2571 – 2575  แผนวิจัยสังคม คือแผนงานวิจัยที่เกี่ยวกับสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ และศิลปกรรมศาสตร์ (ภาษาอังกฤษคือ Social Science, Humanity, Arts ย่อว่า SHA) ที่มีสาขาวิชาหลากหลายซึ่งเน้นการสร้างหลักคิด การวิพากษ์ปัญหาสังคม ทักษะความเป็นมนุษย์ สร้างสุนทรียะและการส่งเสริมจินตนาการ

โดยมีกลุ่มนักวิชาการร่วมกันจัดทำแผนวิจัยสังคม จัดตั้งโดยสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) ภายใต้ชื่อ คณะทำงานหน่วยบูรณาการประเด็นยุทธศาสตร์เพื่อพัฒนาวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (ววน.) ด้านสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตรและศิลปกรรมศาสตร์ หรือ Strategic Agenda Team : Social Sciences, Humanities and Arts (SAT- SHA) เป็นผู้จัดทำแผนวิจัยสังคมในครั้งนี้  ประกอบด้วย ประกอบด้วย รศ.ดร.ยุกติ มุกดาวิจิตร, รศ.ดร.บุญเลิศ วิเศษปรีชา, ผศ.ดร.เสาวณิต จุลวงศ์, ผศ.ดร.นันธิดา จันทรางศุ, ดร.ณัฐพล วิสุทธิแพทย์, ดร.กานต์วิรุช นุชประหาร และ ดร.นฤพนธ์ ด้วงวิเศษ มีผู้ทรงคุณวุฒิที่ให้คำปรึกษาคือ ดร.นพ.โกมาตร จึงเสถียรทรัพย์ และ ผศ.ดร.แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง

           การจัดทำแผนวิจัยสังคมระดับชาต มีสองหตุผลคือ 1. ยุทธศาสตร์และแผนด้าน ววน. ฉบับปัจจุบัน (แผนด้านวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมของประเทศ พ.ศ. 2566 – 2570) เน้นการวิจัยด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ทำให้งานวิจัยด้าน SHA ถูกจำกัดอยู่เฉพาะแผนงาน 17 (จากแผนด้าน ววน.ทั้งหมด 25 แผน) 2. การกำหนดตัวชี้วัดงานวิจัยปัจจุบัน ไม่สอดคล้องกับธรรมชาติความรู้ด้านสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ และศิลปกรรมศาสตร์ เหตุผลทั้งสองทำให้ต้องจัดทำแผนวิจัยสังคมใหม่ในปี 2571-2575

          สาระสำคัญของแผนวิจัย กำหนดยุทธศาสตร์ใหม่ ภายใต้ชื่อ ““ภัยคุกคามและความเหลื่อมล้ำในสังคมซับซ้อน: บทบาทของสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ และศิลปกรรมศาสตร์ กับการสร้างความเป็นไปได้ใหม่ของสังคมไทย” มีแผนงานหลัก 7 แผน คือ P1. สังคมที่ยั่งยืนและเป็นธรรม (sustainable and just society), P2. วิกฤตความเป็นมนุษย์ (human and sociality), P3. ภาวะโลกรวน (climate emergency) และนิเวศสังคมวิบัติ, P4. เทคโนโลยีและดิจิทัล (Technology and changing humanity), P5. สังคมไทยในสังคมโลก (global geopolitics), P6. ศิลปะ การสร้างสรรค์และสุนทรียศาสตร์ใหม่ (aesthetic and artistic practice), P7. พัฒนาศักยภาพบุคคลด้าน SHA และมีแผนงายย่อย 29 แผน ที่จะใช้ในปี 2571-2575 (จะมีการนำเสนอร่างแผนงาน และรับฟังความคิดเห็นจากประชาคมวิจัยด้าน SHA ในวันที่ 4 เมษายน 2568) โดยมี สกสว. เป็นหน่วยงานที่จะนำข้อเสนอแผนงานวิจัยด้านสังคมไปพิจารณาเพื่อกำหนดแผนด้าน ววน. ฉบับใหม่ ปี2571-2575 เพื่อประโยชน์ต่อประเทศชาติ

          จากนั้นเป็น การเสวนาเรื่อง “ทิศทางงานวิจัยสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ และศิลปกรรมศาสตร์” โดยมี ศาสตราจารย์ ดร.ปังปอนด์ รักอำนวยกิจ, ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.อาร์ม ตั้งนิรันดร์, รองศาสตราจารย์ ดร.ยุกติ มุกดาวิจิตร ซี่งมี ผศ.ดร.แพร ศิริศักดิ์ ดำเกิง เป็นผู้ดำเนินรายการ

          ช่วงบ่ายได้มีการนำเสนอ (ร่าง) แผนงานวิจัยด้านสังคมศาตร์ มนุษยศาสตร์ และศิลปกรรมศสาตร์ ปี พ.ศ. 2571 – 2575 ก่อนจะสรุปและฟังเสียงสะท้อนจากผู้เข้าร่วมประชุม โดยคณะทำงานโครงการขับเคลื่อนวาระวิจัยด้านสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ และศิลปกรรมศาสตร์ ประกอบด้วย รองศาสตร์จารย์ ดร.ยุติ  มุกดาวิจิตร, รองศาสตราจารย์ ดร.บุญเลิศ วิเศษปรีชา , ผ็ช่วยศาสตราจารย์ ดร.เสาวณิต จุลวงศ์, อาจารย์ ดร.กานต์วิรุช นุชประหาร, อาจารย์ ดร. ณัฐพล วิสุทธิแพทย์ และ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.นันธิดา จันทรางศุ โดยมี ดร.นฤพนธ์ ด้วยวิเศษ ดำเนินรายการ

          อย่างไรก็ตาม เมื่อมีคำถามว่า ประเทศไทยจะได้อะไรจากแผนวิจัยสังคมฉบับใหม่ อาจกล่าวได้วไม่ใช่เพียงแค่หนึ่ง แต่มีถึงสาม คือ  ข้อที่1 เกิดการตรวจสอบและเสนอแนะเชิงนโยบายให้กับรัฐ เพื่อขจัดความเหลื่อมล้ำและความไม่เป็นธรรมทางสังคม ข้อที่ 2 เกิดหลักคิดและความเข้าใจใหม่ เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสังคมไทยภายใต้วิกฤตเศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม และการเปลี่ยนขั้วอำนาจของโลก และ ข้อที่3 เปิดกว้างทางความรู้ให้กับศาสตร์หลายแขนง ได้สะท้อนจินตนาการ ประสบการณ์ และการมีชีวิตในสังคมพหุวัฒนธรรม